Tim Burton Tim Burton, a właściwie Timothy William Burton przyszedł na świat 25 sierpnia 1958 roku w Burbank stanu Kalifornia (USA). Z początku nic nie wskazywało na to, iż Burton stanie się rozpoznawalnym na całym świecie reżyserem. Wychował się w typowym amerykańskim miasteczku – matka dbała o dom i rodzinę, ojciec był dozorcą terenów sportowych. Mały Tim z nudów uciekał w świat wyobraźni. Nie lubił czytać, więc godzinami oglądał filmy grozy, które kojarzyły mu się z baśniami. Interesowały go także filmy z Vincentem Pricem produkowane przez Rogera Cormana oraz rysunek.

Choć nigdy nie ukończył szkoły średniej i nie dostarczył wymaganego świadectwa, dostał się na studia na wydziale animacji w California Institute of the Arts, rozpoczynając naukę w 1979 roku – jako stypendysta wytwórni Disneya. Dzięki temu został później zatrudniony jako animator w Walt Disney Studios. Pracował tam nad obrazami “Taram i magiczny kociołek”, “Rox i Rouky” oraz kilkoma innymi projektami, których nigdy nie ukończono. W 1982 roku Burton po raz pierwszy dostał szansę zrealizowania samodzielnego projektu – tak narodził się “Vincent”, siedmiominutowa czarno-biała animacja , opowiadająca o chłopcu, który pragnął przeistoczyć się w Vincenta Price’a – człowieka inspirującego Burtona od dziecka. Film ten stał się ważną produkcją dla Burtona – wielokrotnie nawiązywał do niego w swoich późniejszych filmach, tak jak powracał i do postaci samego Price’a – swojego mistrza.

“Vincent” zachęcił też wytwórnię do inwestowania w młodego reżysera, dzięki czemu powstały filmy “Hansel i Gretel” oraz “Frankenweenie” – historia chłopca, który stracił ukochanego psa, więc postanowił go wskrzesić. Tym razem estetyka Burtona nie trafiła w gusta wytwórni, odmówiono reżyserowi środków na dystrybucję filmów. Na szczęście do Burtona zgłosiła się Bonnie Lee, jego fanka powiązana z wytwórnią Warner Bros. W WB w 1985 roku ukazał się pełnometrażowy debiut reżysera – “Wielka przygoda Pee-Wee”, czyli opowieść o mężczyźnie, któremu skradziono rower, więc postanowił wyruszyć w świat i go odnaleźć. Film wywołał skrajne reakcje – od zachwytu po przypisanie mu etykietki najgorszego filmu roku. Muzykę do “Wielkiej przygody…” skomponował Danny Elfman, przyjaciel reżysera, od tamtej pory regularnie tworzący muzykę do filmów Burtona. Reszta 1985 roku upłynąła Burtonowi na reżyserowaniu odcinków “Opowieści niesamowitych” oraz “Alfred Hitchcock przedstawia” (pojedyncze odcinki drugiej z serii reżyserował aż do roku 1989). Następnie otrzymał od wytwórni scenariusz czarnej komedii – autorstwa Michaela McDowela. Burton zainteresował się tym scenariuszem. W roku 1988 zaprezentował światu bajkowy świat, mieszający horror z komedią, w którym żywi mieszkańcy mieszkają razem z umarłymi, a wszystko w charakterystycznym – obecnie rozpoznawalnym – stylu burtonowskim. Ten film to “Sok z żuka”, w którym główne role zagrali Michael Keaton (Beatlejuice), Alec Baldwin (Adam), Geena Davis (Barbara) oraz Winona Ryder (Lydia). Film zarobił 73 miliony dolarów i doczekał się kontynuacji w postaci animowanego serialu – notabene wyprodukowanego przez Burtona.

Filmem, który przyniósł Burtonowi powszechną sławę, nie był jednak “Sok z żuka”. W 1989 reżyser nakręcił “Batmana” – adaptację komiksu Boba Kane’a z 1939 roku. Także w tym filmie zagrał Michael Keaton (Batman), tutaj obejrzeliśmy słynną rolę Jacka Nicholsona (Joker). Oprócz nich na ekranie pojawili się m.in. Billy Dee Williams (Two-Face), Kim Basinger (Vicki Vale), Michael Gough (Alfred) czy Pat Hingle (Gordon). Krytycy docenili wyobraźnię twórcy, umiejętność kreowania bohaterów i budowania mrocznej atmosfery, choć uznali, iż znakomite epizody nie układały się w spójną całość. Mimo to – film zarobił 200 milionów dolarów. Podobne przyjęcie co “Batmana” spotkało “Edwarda Nożycorękiego”. Publiczność całego świata przyjęła film z owacjami. Główną rolę, Edwarda, zagrał Johnny Depp, ulubiony współczesny aktor Burtona. Obok niego wystąpił mistrz reżysera – Victor Price, który wcielił się w naukowca powołującego do życia głównego bohatera. Przed śmiercią Price’a Burton zdążył jeszcze zrealizować dokument “Conversations with Price” – ukończył film w 1993 roku. Na postaci aktora wzorował postać Alfreda w obu częściach “Batmana”.

Kontynuacja, czyli “Powrót Batmana” powstała w 1992 roku. Obok Michaela Keatona (Batman) w filmie pojawili się Danny DeVito (Pingwin), Michelle Pfeiffer (Kobieta-Kot), Christopher Walken (Max Shreck) czy Michael Gough (Alfred). Produkcją tą Burton zapewnił sobie stałe miejsce w branży filmowej. W kolejnym filmie, 1994 roku, Burton pokazał zupełnie inne oblicze swojej twórczości – zrealizował film biograficzny o Edzie Woodzie – znanym jako najgorszy reżyser w historii kina. W rolę Edwarda Wooda Jr. wcielił się Johnny Depp, który stał się ulubionym aktorem Burtona. Film przyczynił się do pośmiertnego wzrostu popularności Wooda. Kolejne lata były dla Burtona pracowite. Zrealizował filmy “Marsjanie atakują!” (1996) i “Jeździec bez głowy” (1999), a po nich remake “Planety Małp” (2001), który został okrzyknięty najgorszym filmem w dorobku reżysera. Burton pokazał jednak swoją świetność, kręcąc “Dużą rybę” (2003), “Charliego i fabrykę czekolady” (2005) czy “Gnijącą pannę młodą” (2005). Ostatni z filmów został zrealizowany techniką animacji poklatkowej, by możliwa była realizacja filmu, stworzono zupełnie nowe laki do animacji, wysokości dwunastu cali – w wypadku lalek używanych wcześniej nie byłoby możliwe tak dokładne odwzorowanie mimiki postaci. Głosy lalkom podłożyli m.in. Johnny Depp i Helena Bonham-Carter. Kolejną produkcją Burtona był “Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street”. Ostatnio na ekrany kin trafiła “Alicja w Krainie Czarów”, czyli film zainspirowany powieściami Lewisa Carolla. Czym jeszcze zaskoczy nas Burton? W 2011 roku mają ukazać się pełnometrażowa wersja “Frankenweenie” oraz “Dark Shadows”.

Burton to jednak nie tylko reżyser. W 1989 otworzył własną firmę produkcyjną Tim Burton Productions – dzięki której powstało m.in. “Miasteczko Halloween” – film zrealizowany metodą animacji poklatkowej, całkowicie oparty na pomyśle Burtona – od scenariusza, przez projekty kostiumów i dekoracji aż po produkcję, ale wyreżyserowany przez Henry’ego Selicka. Przez dwa lata był mężem Leny Gieseke – ślub wzięli 24 lutego 1989 roku, rozwiedli się już 31 grudnia 1991 roku. Obecnie związany z aktorką Heleną Bonham-Carter, z którą ma dwójkę dzieci – syna Billy’ego Raya (ur. 4 października 2003) oraz córkę Nell (ur. 15 grudnia 2007). Aktorka często pojawia się w filmach swojego partnera. Filmografia