Alois Jirásek

Alois Jirásek – autor pozycji „Stare podania czeskie”, w której skupił się na przedstawieniu początków państwa czeskiego w mitach i legendach.

Alois Jirásek urodził się w 1851 roku w Hronov, a zmarł w 1930 roku w Pradze. Był czeskim pisarzem i dramaturgiem zajmującym się głównie tematyką historyczną. Jest on autorem ponad 200 pozycji, w których początkowo nawiązywał do tradycji europejskiej powieści historycznej, stopniowo rozwijając metodę realistyczną i ukazując wkład ludu w dzieje Czech, a także ludowe korzenie odrodzenia narodowego, które było jednocześnie jednym z trzech głównych tematów jego twórczości (obok husytyzmu i okresu po bitwie pod Białą Górą). Chciał uformować w swoim społeczeństwie świadomość czeskiej odrębności narodowej, a literaturę traktował jako metodę na uczestniczenie w walce o narodowe odrodzenie Czechów. Historię wykorzystywał świadomie jako materiał do edukowania i narzędzie polityczne, a za swój obowiązek uważał utrwalenie wiedzy o przeszłości i przekazywanie przesłania patriotycznego. Był przekonany, że naród o tak rozległej historii powinien być świadom własnych początków. Swą głęboką wiedzę historyczną pożytkował Jirásek nie tylko poprzez pisanie, wcześniej nauczał historii w Litomyślu, a następnie w Pradze. Okres, w którym zbierał się do opublikowania podań i legend czeskich, nie sprzyjał budowaniu tożsamości narodowej, wtedy to czeski krytyk Schauer zastanawiał się, czy nie lepiej by było pozwolić wchłonąć się Czechom przez Niemców. Alois Jirásek opracowywał zaś swe „Stare podania czeskie” („Staré pověsti české”), by ratować lud przed germanizacją, utrwalać przywiązanie do czeskiej historii i pokrzepiać serca. Kierowała nim głęboka wiara, że przeszłość historyczna, kultura i język składają się na narodowość tak samo jak przynależność do państwa i że na ich podstawie można domagać się wolności dla narodu pozbawionego niepodległości. Analogiczne przekonania można znaleźć i wśród polskich twórców, jak na przykład u Henryka Sienkiewicza, autora m.in. napisanej w tym samym celu co „Stare podania czeskie” „Trylogii” czy też w „Krzyżakach”, sławiących zwycięstwo Polaków nad Zakonem Najświętszej Marii Panny, jednoznacznie utożsamianym z jednym z okupantów – Niemcami. Jak Polacy, Jirásek uzasadnienia istnienia narodu poszukiwał w historii, nawet tej najdawniejszej, przypominając czasy jego świetności. Wierzył, że Czechy prędzej czy później stworzą wolne, demokratyczne państwo, a naród może się odrodzić tylko dzięki upowszechnieniu własnych wzorców kulturowych, w tym tych sięgających husyckiej i protestanckiej przeszłości. Jirásek miał nadzieję, że jego opracowanie dowiedzie duchowej jedności Czechów wywodzącej się z czasów minionych. Nie podchodził on do historii sentymentalnie – zamiast tego odwoływał się do świadomości narodowej. Sprzeciwiał się uległości wobec Austrii, przypominając, że Czechy są narodem o wiele starszym niż monarchia Habsburgów i że w takim razie powinny przetrwać dłużej od nich.